Wróć do listy

INTEGRACJA SENSORYCZNA

Integracja sensoryczna to proces, w którym następuje organizacja wrażeń dostarczanych do organizmu, aby mogły być wykorzystywane w celowym działaniu, czyli w reakcji adaptacyjnej.
 
Sensoryczna integracja to proces, w którym mózg informacje ze zmysłów:
  • przyjmuje,
  • przesiewa
  • eliminuje,
  • rozpoznaje,
  • interpretuje,
  • integruje z już posiadanymi, aby następnie odpowiedzieć właściwą reakcją ruchową, czyli „zastosować je do użytku”.

Dr J. Ayres wykazała, że najwcześniej dojrzewające zmysły: dotykowy, proprioceptywny i przedsionkowy odgrywają zasadniczą rolę w rozwoju dziecka Stanowią one podstawę, która wraz z rozwojem i integracją odruchów stanowi fundament rozwoju dziecka.
  • Układ dotykowy ma receptory umiejscowione w skórze i na jej powierzchni, odbierające wrażenia lekkiego i głębokiego dotyku, nacisku, ciepła, zimna, bólu.
  • Propriocepcja to odbiór wrażeń płynących z mięśni i ścięgien, informujących mózg o położeniu ciała, jego poszczególnych części oraz o tym, czy i jakie ruchy wykonuje.
  • Układ przedsionkowy (inaczej zmysł równowagi) ma receptory w uchu wewnętrznym, reaguje na siłę grawitacji, ruch linearny i obrotowy oraz przyspieszenie.
Odbiór wrażeń dotykowych i proprioceptywnych ma podstawowe znaczenie dla rozwoju percepcji schematu ciała. Wpływa, więc na funkcje motoryczne: koordynację ruchów, sprawność manualną i lateralizację, planowanie sekwencji ruchów, co z kolei znajduje odzwierciedlanie w rozwoju samoobsługi, przyswajaniu technik rysowania i pisania, w posługiwaniu się narzędziami.

Układ przedsionkowy pomaga w prawidłowym odbiorze wrażeń przez inne systemy sensoryczne (wzrokowy, słuchowy, proprioceptywny). Ma wpływ na stabilizację napięcia mięśniowego, utrzymanie równowagi, koordynację, płynność ruchów ciała i ruchów gałek ocznych – a zatem na postawę ciała podczas aktywności ruchowej, oraz przy wykonywaniu zadań przy stole, właściwą sprawność rąk i współpracę między rękami. Znajduje to również odzwierciedlenie w przyswajaniu technik szkolnych, jak również nabywaniu sprawności ruchowej i umiejętności w zakresie samoobsługi.

Układ przedsionkowy (zmysł równowagi) ma receptory w uchu wewnętrznym, reaguje na siłę grawitacji, ruch liniowy, obrotowy oraz przyspieszenie.

Zmysł równowagi ma wpływ na inne zmysły: wzrokowy, słuchowy, proprioceptywny. Jest połączony z narządem słuchu dzięki VIII nerwowi czaszkowemu, który unerwia oba te zmysły, ma zakończenia w jądrze przedsionkowym w rdzeniu przedłużonym.

Układ przedsionkowy wpływa na stabilizację napięcia mięśniowego, utrzymanie równowagi, koordynację, płynność ruchów ciała i ruchów gałek ocznych, a więc postawę ciała w czasie aktywności fizycznej, przy wykonywaniu zadań stolikowych, sprawność i współpracę między rękami. Odzwierciedla się to w przyswajaniu technik szkolnych, nabywaniu sprawności ruchowej i umiejętności w zakresie samoobsługi.

Propriocepcja to odbiór wrażeń płynących za pomocą proprioceptorów, (umiejscowionych w mięśniach, stawach, oczach, uszach) do mózgu, informujących o położeniu ciała i wykonywanym ruchu.

Niedojrzałość układu przedsionkowego przejawia się charakterystycznymi zaburzeniami w funkcjonowaniu dziecka, na co dzień oraz trudnościami w nauce.
Nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu przedsionkowego mogą mieć charakter podwrażliwości lub nadwrażliwości (niepewności grawitacyjnej).


Układ przedsionkowy odpowiada za:
  • kontrolowanie ruchów związanych z przyśpieszeniem liniowym i kątowym działającym na organizm człowieka,
  • orientację w położeniu ciała w stosunku do powierzchni ziemi,
  • informację ośrodkowego układu nerwowego o położeniu głowy w relacji do reszty ciała oraz otaczającej przestrzeni,
  • odbieraniem informacji związanymi z oddziaływaniem grawitacyjnym, oraz poczucie bezpieczeństwa grawitacyjnego,
  • podtrzymywaniem prawidłowego napięcia mięśniowego,
  • wyzwlanie odruchów niezbędnych do utrzymania pozycji ciała w spoczynku,
  • utrzymanie stałego pola widzenia w czasie ruchów głowy,
  • prawidłową organizację wokół środkowej linii ciała,
  • ma wpływ na rozwój mowy,
  • ma wpływ na autonomiczny układ nerwowy ( przewód  pokarmowy – odruch wymiotny).

Zmysł dotyku ma wpływ na:
  • poznawanie swojego ciała,
  • rozpoznawanie przedmiotów bez pomocy wzroku,
  • różnicowanie bodźców dotykowych,
  • rozwój emocjonalny.

Układ proprioceptywny odpowiada za:
  • poczucie cielesnej obecności ciała i poszczególnych jego części w przestrzeni,
  • tworzenie lateralizacji,
  • tworzenie somatognozji,
  • percepcję położenia narządów jamy ustnej podczas mówienia,
  • percepcję kształtów drobnych przedmiotów,
  • swobodne wykonywanie ruchów precyzyjnych,
  • poruszanie częściami ciała bez kontroli wzroku,
  • wytwarzanie odruchów prostowania i równowagi służące prawidłowej motoryce i przyczyniają się do przeciwdziałania sile grawitacji.
 

Propozycja ćwiczeń wykonywanych w warunkach domowych:

Normalizacja układu dotykowego:
  • zawijanie w matę , koc, dywan,
  • rolowanie piłki po dziecku,
  • masaż tkaninami o różnej fakturze,
  • ścieranie kropek narysowanych na różnych częściach ciała,
  • masaż całego ciała wg wskazówek terapeuty np. masaż Willbarger,
  • rysowanie na dłoniach dziecka na plecach dziecko odgaduje narysowane kształty,
  • wyszukiwanie przedmiotów ukrytych w grochu, kaszy, ryżu,
  • przepychanie ciężkich rzeczy,
  • przeciąganie liny, przepychanie się,
  • zabawa w ,,koguty”,
  • zabawy w piaskownicy w wodzie.

Ćwiczenia stymulujące układ przedsionkowy:
  • korzystanie z huśtawek i karuzel,
  • ręce obejmują kolana i ,,kołyska” w przód w tył i na boki,
  • zabawa w ,,bociana” ,,jaskółkę”,
  • chodzenie po krawężnikach, kładkach,
  • zabawy na dużej piłce,
  • w klęku podpartym wyciąganie na sygnał rak i nóg (np. prawa ręka do przodu, lewa ręka do tyłu i tak naprzemiennie),
  • huśtanie dziecka w kocu,
  • dziecko asekurowane korzysta z hulajnogi, deskorolki.

Ćwiczenia doskonalące koordynację wzrokowo – ruchowa:
  • wodzenie wzrokiem za poruszającym się przedmiotem bez poruszania głową,
  • szybka lokalizacja miejsca poruszającego się przedmiotu,
  • łapanie światła na ścianie na podłodze,
  • kreślenie symetrycznych kół stopą i naprzemienna ręką,
  • rzuty do celu podczas podskoków na sprężającym podłożu,
  • odbijanie rakietką do ping-ponga  lub do badmintona balona przywiązanego sznurkiem do sufitu,
  • wszelkie rzuty celownicze,
  • przeskakiwanie przez przeszkody o różnej wysokości.
 

Zalecane pomoce i materiały do ćwiczeń:

Do stymulacji układu przedsionkowego:
  • huśtawka, fotel bujany, różne typy hamaków, hulajnoga, wiszący worek, stołek obrotowy,
  • różnego rodzaju równoważnie, materac dmuchany, deskorolki, trampolina, bieżnie mechaniczne, piłki rehabilitacyjne.

Do stymulacji dotykowej i proprioceptywnej:
  • kompresy żelowe, taśmy rehabilitacyjne, wycieraczki o różnej fakturze, drobne przedmioty o różnej fakturze, wielkości ukryte w kaszy, piasku, ryżu itp. materiale sypkim,
  • mata rehabilitacyjna o gumowych wypustkach, masażery drewniane, plastykowe i elektryczne,
  • wałki, szczotki silikonowe, miotełki z piór, pędzle o różnej wielkości i twardości włosia,
  • pudełko dotykowe z otworem na dłonie.

Do koordynacji ruchowej:
  • puzle do gry w klasy wykonane z dostępnych środków, kawałków wykładzin, chodniczków lub kocyka,
  • tunele , tory przeszkód zrobione z domowych przedmiotów,
  • worki do skakania, płaskie przedmioty mogą być o różnej fakturze i różnej wielkości ( imitujące kamienie),
  • różnego rodzaju piłki,
  • tarcza z rzutkami na rzepy.

Do usprawniania schematu ciała, małej motoryki i ćwiczeń grafomotorycznych:
  • drewniany model postaci z ruchomymi częściami ciała,
  • gry np. ,,Operacja”, Ubieranie modelek ,
  • masa solna lub plastelina,
  • klamerki do bielizny,
  • farby pędzle wałeczki malarskie,
  • papier pakowy, gazety, folia bąbelkowa,
  • piłeczki i woreczki o różnej fakturze i o różnej wielkości,
  • tablice magnatyczne z różnego rodzaju magnesami,
  • przewlekane labirynty,
  • różne gry zręcznościowe np. bierki itp.